Stwórz swoje CV w 15 minut
Nasza bezpłatna kolekcja profesjonalnie zaprojektowanych szablonów CV, pomoże Ci wyróżnić się z tłumu i zbliżyć się o krok do wymarzonej pracy.
Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się, jakie masz prawa i obowiązki przy rozwiązaniu umowy oraz jak uniknąć błędów, które mogą kosztować Cię czas i pieniądze.
Najważniejsze informacje:
- Rodzaje rozwiązania umowy – za porozumieniem stron, wypowiedzenie umowy przez jedną ze stron, rozwiązanie w trybie natychmiastowym.
- Konsekwencje rozwiązania umowy – m.in. obowiązek świadczenia pracy, skutki w kontekście kwalifikacji zawodowych i świadczenia rehabilitacyjnego.
- Ochrona pracownika – przypadki, w których pracownikowi przysługuje odszkodowanie, znaczenie orzeczenia lekarskiego i sytuacje związane z zwolnieniem dyscyplinarnym.
Podstawy prawne i rodzaje rozwiązania umowy
Rozwiązanie umowy o pracę podlega przepisom kodeksu pracy, który określa dopuszczalne sposoby rozwiązania umowy oraz obowiązki stron. Może ono nastąpić z zachowaniem okresu wypowiedzenia, na mocy porozumienia stron lub w trybie natychmiastowym.
1. Wypowiedzenie umowy przez pracownika lub pracodawcę
Najczęściej stosowaną formą jest wypowiedzenie umowy przez pracownika lub pracodawcę. Okres wypowiedzenia umowy zależy od okresu zatrudnienia i może wynosić od kilku dni do kilku miesięcy. Przyczyną rozwiązania umowy może być reorganizacja firmy, ciężkie naruszenie obowiązków przez pracownika lub utrata kwalifikacji zawodowych. W przypadku rozwiązania umowy z przyczyn niezależnych od pracownika, może on mieć prawo do świadczenia rehabilitacyjnego lub odszkodowania.
2. Rozwiązanie umowy na mocy porozumienia stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia
Strony mogą zdecydować o zakończeniu stosunku pracy w uzgodnionym terminie wskazanym. W takim przypadku nie obowiązuje okres wypowiedzenia. Jest to korzystne rozwiązanie, gdy obie strony chcą uniknąć konfliktów lub szybko zakończyć współpracę.
Ustalony okres wypowiedzenia umowy zapewnia czas na przekazanie obowiązków innemu pracownikowi firmy i rozpoczęcie poszukiwań innej pracy.
3. Rozwiązanie umowy w trybie natychmiastowym
Możliwe w sytuacji ciężkiego naruszenia obowiązków przez pracownika lub pracodawcę. Może wynikać z nieobecności pracownika, pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, orzeczenia lekarskiego stwierdzającego niezdolność do pracy czy pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy.
W przypadku zwolnienia dyscyplinarnego konieczne jest istnienie okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy. Jeśli przyczyna jest bezzasadna, sąd pracy może orzec o bezskuteczności wypowiedzenia lub przyznać pracownikowi odszkodowanie.
4. Szczególne przypadki rozwiązania umowy
Niektóre sytuacje wymagają szczególnej ochrony pracownika lub spełnienia dodatkowych warunków. Rozwiązanie umowy w takich przypadkach często wiąże się z koniecznością uzasadnienia decyzji i przestrzegania przepisów szczególnych. Warto zwrócić uwagę na specyficzne regulacje dotyczące umów zawartych na czas określony, zwolnień wynikających z orzeczenia lekarskiego, a także przypadków związanych z powodem tymczasowego aresztowania lub nieobecnością pracownika.
- Umowy zawarte na czas określony rozwiązują się z upływem czasu, na jaki zostały zawarte.
- W umowach na czas nieokreślony wymagane jest podanie przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy.
- Zwolnienie pracownika może nastąpić w związku z powodem tymczasowego aresztowania, pracownika przestępstwa lub jeśli jego zachowanie uniemożliwia dalsze zatrudnianie.
- W sytuacji, gdy praca została spowodowana wypadkiem, pracownik może korzystać z ochrony przed zwolnieniem w czasie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego.
- Dowiedz się więcej o tym, czy trzeba wypowiadać umowę zlecenia!
Rozwiązanie umowy w praktyce – przykłady i wzory pism
Warto znać swoje prawa i wiedzieć, jak prawidłowo sformułować wypowiedzenie umowy, aby uniknąć problemów i dochodzić swoich roszczeń, np. gdy pracownikowi przysługuje odszkodowanie.
Poniżej przedstawiamy kilka praktycznych przykładów i wzorów pism, które pomogą w zakończeniu stosunku pracy.
1. Wypowiedzenie umowy przez pracownika z zachowaniem okresu wypowiedzenia
Jeśli chcesz zakończyć pracę na własny wniosek, musisz złożyć oświadczenie jednej ze stron o wypowiedzeniu umowy. Okres wypowiedzenia zależy od okresu zatrudnienia i wynosi od 2 tygodni do 3 miesięcy.
Wzór pisma:
2. Rozwiązanie umowy na mocy porozumienia stron
Jeśli chcesz szybko zakończyć współpracę i masz dobre relacje z pracodawcą, warto rozważyć porozumieniem stron. Możesz wnioskować o wcześniejszy termin odejścia bez konieczności zachowania okresu wypowiedzenia.
Wzór pisma:
3. Wypowiedzenie umowy z powodu pogorszenia stanu zdrowia
Jeśli orzeczenie lekarskie stwierdzające problemy zdrowotne uniemożliwia Ci dalszą pracę, możesz powołać się na ten argument w wypowiedzeniu.
Wzór pisma:
4. Wypowiedzenie umowy z powodu naruszenia warunków przez pracodawcę
Jeśli pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia, łamie przepisy BHP lub dopuszcza się ciężkiego naruszenia warunków pracy, masz prawo do rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym.
Wzór pisma:
Okres wypowiedzenia – ile trwa i od czego zależy
Okres wypowiedzenia umowy to czas pomiędzy złożeniem wypowiedzenia umowy a zakończeniem stosunku pracy. W tym czasie pracownik jest zobowiązany do dalszego wykonywania pracy, chyba że pracodawca zwolni go z obowiązku świadczenia pracy. Długość okresu wypowiedzenia zależy od rodzaju umowy i stażu pracy.
Okres wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony i określony
W przypadku rozwiązania umowy zawartej na czas nieokreślony lub czas określony, okres wypowiedzenia umowy zależy od długości zatrudnienia u tego samego pracodawcy:
- 2 tygodnie – jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
- 1 miesiąc – jeśli zatrudnienie trwało co najmniej 6 miesięcy,
- 3 miesiące – jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
W tym czasie pracownik zachowuje prawo do wysokości wynagrodzenia, a pracodawca może zwolnić go z obowiązku pracy, zachowując prawo do wynagrodzenia.
Okres wypowiedzenia w przypadku umowy na okres próbny
Dla umowy zawartej na okres próbny, okres wypowiedzenia zależy od długości trwania umowy:
- 3 dni robocze – gdy umowa była zawarta na czas do 2 tygodni,
- 1 tydzień – dla umów od 2 tygodni do 3 miesięcy,
- 2 tygodnie – dla umów zawartych na 3 miesiące.
Skrócenie lub wydłużenie okresu wypowiedzenia
Zachowaniem okresu wypowiedzenia nie zawsze jest konieczne. Możliwe są inne sposoby rozwiązania umowy, np.:
- Na mocy porozumienia stron – pracownik i pracodawca mogą wspólnie ustalić termin rozwiązania umowy,
- W trybie natychmiastowym – gdy występuje ciężkie naruszenie obowiązków przez pracodawcę lub pracownika,
- Zwolnienie pracownika z przyczyn zdrowotnych – jeśli orzeczenie lekarskie stwierdzające brak zdolności do pracy na zajmowanym stanowisku uniemożliwia dalsze zatrudnienie,
- Z powodu tymczasowego aresztowania – gdy pracownik nie może świadczyć pracy przez dłuższy okres,
- Gdy pracownikowi przysługuje odszkodowanie – np. w wyniku rozwiązania umowy z winy pracodawcy.
Obowiązki stron przy rozwiązaniu umowy
Rozwiązanie umowy wiąże się z obowiązkami zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika. Zgodnie z przepisami prawa pracy, każda ze stron ma określone obowiązki w zależności od przyczyny i formy rozwiązania umowy. Ważne jest, aby te obowiązki były przestrzegane, aby uniknąć konsekwencji prawnych.
Obowiązki pracodawcy
Pracodawca, rozwiązując umowę z pracownikiem, musi przestrzegać przepisów o okresie wypowiedzenia umowy oraz zapewnić pracownikowi odpowiednie warunki. Zasady te obowiązują zarówno w przypadku rozwiązania umowy z zachowaniem okresu wypowiedzenia, jak i w sytuacji, gdy rozwiązanie umowy następuje na mocy porozumienia stron.
- Wypowiedzenie umowy: Jeśli pracodawca rozwiązuje umowę, musi zachować okres wypowiedzenia, który zależy od długości zatrudnienia pracownika. W przypadku umowy na czas nieokreślony, okres wypowiedzenia wynosi od 2 tygodni do 3 miesięcy, w zależności od stażu pracy. W sytuacji rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym, obowiązek wypowiedzenia nie występuje.
- Zakończenie stosunku pracy: Po zakończeniu stosunku pracy, pracodawca ma obowiązek wypłacić pracownikowi wszystkie należności, w tym wysokość wynagrodzenia za czas wykonywania pracy oraz ewentualne inne świadczenia, takie jak świadczenia rehabilitacyjne w przypadku niezdolności do pracy.
- Informowanie o przyczynach rozwiązania umowy: W przypadku rozwiązania umowy przez pracodawcę, powinien on wskazać przyczynę rozwiązania umowy, szczególnie jeśli dochodzi do zwolnienia dyscyplinarnego lub rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.
- Wypłata odszkodowania: W niektórych przypadkach, np. rozwiązanie umowy z winy pracodawcy, pracownikowi przysługuje odszkodowanie. Pracodawca ma również obowiązek uwzględnić orzeczenie lekarskie stwierdzające stan zdrowia pracownika, jeśli ma ono wpływ na zdolność do dalszego wykonywania pracy.
Obowiązki pracownika
Z kolei pracownik, rozwiązując umowę, ma swoje obowiązki, które mogą obejmować zarówno zachowanie okresu wypowiedzenia, jak i wypełnienie pozostałych zobowiązań wynikających z umowy o pracę.
- Zachowanie okresu wypowiedzenia: Jeśli pracownik składa wypowiedzenie umowy, powinien przestrzegać okresu wypowiedzenia, który zależy od długości jego zatrudnienia. W przypadku skrócenia okresu wypowiedzenia możliwe jest wynegocjowanie takiej zmiany z pracodawcą lub rozwiązanie umowy na mocy porozumienia stron.
- Wykonywanie pracy do ostatniego dnia: Pracownik ma obowiązek wykonywania pracy do ostatniego dnia w trakcie okresu wypowiedzenia, chyba że pracodawca zwolni go z tego obowiązku. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować konsekwencjami prawnymi, w tym obniżeniem wysokości wynagrodzenia lub potrąceniami.
- Zwrócenie mienia pracodawcy: Pracownik zobowiązany jest do zwrotu wszelkich danych pracownika, mienia pracodawcy oraz dokumentów, które zostały mu powierzone w trakcie zatrudnienia. W przypadku utraty lub zniszczenia tych przedmiotów, pracownik może zostać obciążony kosztami.
- Zakończenie stosunku pracy: Po zakończeniu stosunku pracy, pracownik powinien upewnić się, że nie ma zaległości w wykonywaniu pracy oraz, że wszystkie obowiązki pracownicze zostały należycie wykonane.
- Podanie przyczyny rozwiązania umowy: Jeśli pracownik decyduje się na rozwiązanie umowy w trybie natychmiastowym, np. z powodu naruszenia higienicznych warunków pracy lub innych powodów, musi uzasadnić swoją decyzję. Z kolei, w przypadku rozwiązania umowy z powodu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, nie jest zobowiązany do zachowania okresu wypowiedzenia.
Najczęstsze błędy przy rozwiązywaniu umowy i jak ich uniknąć
Przed rozwiązaniem umowy o pracę, warto zwrócić uwagę na najczęstsze błędy, które popełniają pracownicy, aby uniknąć nieprzyjemnych sytuacji. Poniżej przedstawiamy błędy, na które warto zwrócić szczególną uwagę oraz wskazówki, jak ich uniknąć.
1. Niedotrzymanie okresu wypowiedzenia
Jeśli pracownik nie przestrzega wymaganego okresu wypowiedzenia umowy, może to prowadzić do niezgodności z przepisami prawa pracy, a nawet do roszczeń od pracodawcy.
Zanim złożysz wypowiedzenie, dokładnie sprawdź, jaki okres wypowiedzenia obowiązuje w Twojej umowie. Jeśli masz wątpliwości, skonsultuj się z działem kadr lub prawnikiem. Zawsze przestrzegaj okresu wypowiedzenia wskazanego w umowie, chyba że zawrzesz z pracodawcą porozumienie stron.
2. Brak odpowiedniego uzasadnienia wypowiedzenia
Wypowiedzenie umowy bez wskazania konkretnej przyczyny rozwiązania umowy może skutkować konsekwencjami prawymi, szczególnie w przypadku umowy na czas nieokreślony.
Zawsze w przypadku wypowiedzenia umowy podaj uzasadnienie, zwłaszcza w przypadku, gdy przyczyną jest ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych lub inne okoliczności. Pamiętaj, że brak uzasadnienia w takim przypadku może prowadzić do roszczeń i konieczności przywrócenia do pracy przez sąd pracy.
3. Zakończenie umowy bez zgody pracodawcy
Rozwiązanie umowy na mocy porozumienia stron wymaga zgody obu stron. Niedotrzymanie tego warunku może prowadzić do konfliktu lub wątpliwości w kwestii zakończenia stosunku pracy.
Jeśli planujesz rozwiązać umowę na mocy porozumienia stron, upewnij się, że obie strony zgadzają się na rozwiązanie umowy na piśmie. W umowie precyzyjnie określ, jakie będą warunki rozwiązania stosunku pracy.
4. Ignorowanie prawa do świadczeń rehabilitacyjnych
Pracownik, który pobiera świadczenie rehabilitacyjne, ma prawo do ochrony przed rozwiązaniem umowy. Niedotrzymanie zasad w tym zakresie może prowadzić do roszczeń ze strony pracownika.
Przed rozwiązaniem umowy z pracownikiem pobierającym świadczenie rehabilitacyjne, sprawdź, czy przestrzegasz odpowiednich przepisów. W przypadku wątpliwości, skonsultuj się z działem kadr lub prawnikiem.
5. Nieprawidłowe zakończenie umowy w trybie natychmiastowym
Tryb natychmiastowy rozwiązania umowy o pracę jest dopuszczalny tylko w przypadku ciężkiego naruszenia obowiązków przez pracownika. Niewłaściwe zastosowanie tego trybu może prowadzić do roszczeń ze strony pracownika.
Jeśli rozwiązujesz umowę w trybie natychmiastowym, upewnij się, że przyczyna rozwiązania umowy jest uzasadniona ciężkim naruszeniem przez pracownika. W takiej sytuacji należy posiadać dokumentację potwierdzającą ten fakt.
6. Niedoprecyzowanie terminu wypowiedzenia w umowie
Jeżeli w umowie na czas określony nie zostanie precyzyjnie określony okres wypowiedzenia, mogą pojawić się trudności w rozwiązaniu umowy.
Upewnij się, że Twoja umowa jasno określa okres wypowiedzenia umowy. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości, przed rozwiązaniem umowy skonsultuj się z działem kadr, aby upewnić się, że wypowiedzenie jest zgodne z zapisami w umowie.
7. Brak dokumentacji przy rozwiązaniu umowy
Niewłaściwe przechowywanie dokumentacji dotyczącej rozwiązania umowy może prowadzić do trudności w dochodzeniu swoich praw.
Przed rozwiązaniem umowy zadbaj o odpowiednie udokumentowanie procesu rozwiązania umowy, w tym podpisanie oświadczenia i ewentualne uzgodnienia dotyczące okresu wypowiedzenia. Dokumentacja ta może okazać się istotna w przypadku późniejszych roszczeń lub sporów.
Doświadczony specjalista HR. Przeszła ścieżkę kariery od młodszego specjalisty do kierownika działu HR w firmie IT.
